Op 17 maart is het weer zo ver: we mogen (weer) stemmen. De Tweede Kamer verkiezingen komen eraan en de spanning hangt in de lucht. Er komen weer allemaal verschillende tests bovendrijven die je (proberen te) vertellen welke partij het dichtst bij jouw politieke voorkeur ligt. Zo ook het Kieskompas; op 17 februari is de nieuwste versie weer online gekomen. Ik ging in gesprek met twee Politicologie studenten van de VU, Julia van Heese en Nine Hekkema, die beiden geholpen hebben bij het coderen van de partijprogramma's voor de verkiezingen van 2021. Zij gaven mij een kijkje achter de schermen.
Kunnen jullie eerst iets over jezelf vertellen?
Julia: Ik ben Julia van Heese, 20 jaar en tweedejaars Politicologie student. Ik volg de internationale track en heb dus daarnaast de afgelopen tijd bij het Kieskompas gewerkt. Wij hebben vorig jaar al een paar keer les gehad van André Krouwel, dus wisten sowieso al van het Kieskompas af. Rogier, ook een tweedejaars Politicologie student, was op zoek naar een baan en heeft toen gevraagd of hij bij André Krouwel aan de slag kon. Tegen de Tweede Kamer verkiezingen werd het steeds drukker, dus toen vroeg Rogier of ik ook interesse zou hebben. Ik vertelde dit aan Nine en die was ook geïnteresseerd.
Nine: Ik ben Nine, 22 jaar oud en ook tweedejaars Politicologie student. Ik ben er dus een beetje ingerold door Julia. We hadden het gevoel dat ze wellicht meer mensen nodig zouden hebben omdat er natuurlijk genoeg werk is, dus ik dacht: wie niet waagt, die niet wint. Uiteindelijk kon ik dus ook gewoon aan de slag. Achteraf gezien is het denk ik ook beter dat we het met z’n drieën gedaan hebben, want het was allemaal genoeg werk!
Liggen jullie persoonlijke interesses ook bij de Nederlandse politiek of zijn jullie hier ‘per toeval’ ingerold?
Nine: Bij mij gaat het altijd eigenlijk heen en weer. Wanneer er Amerikaanse verkiezingen zijn voelt het echt alsof dat is waar het allemaal om draait, maar de politiek in het land waar je leeft blijft toch ook fascinerend. Zeker wanneer de verkiezingen er weer aankomen en de spanning en aandacht ervoor weer toeneemt, merk ik zelf dat ik het toch ook wel heel leuk vind om te volgen. Het was deels dat er werk in was, maar het leek me sowieso ook al langere tijd leuk om me een keer ‘nuttig te maken’ in verkiezingstijd.
Julia: Ik vind denk ik nationale politiek leuker. Ik luister ook steeds meer Nederlandse podcasts over de nationale politiek en dan kom je ook achter steeds meer feitjes. Het is ook leuk om nu te weten waar de partijen echt voor staan, omdat ik natuurlijk bepaalde partijen heb moeten coderen. Ik vond het ook leuk om op een andere manier te maken te krijgen met politieke partijen.
Hoe verloopt het proces van de ontwikkeling van het Kieskompas?
Nine: Wij kwamen er dus iets later bij, want toen we begonnen waren de stellingen al ontwikkeld en getest. Er wordt vastgesteld of een stelling links of rechts is, en of het nou juist een progressieve of conservatieve mening weergeeft. De stellingen zijn weer anders dan die van 4 jaar geleden, omdat we wel echt rekening proberen te houden met relevante thema’s die nu veel in het nieuws zijn. Het was daarna afwachten tot partijen hun programma zouden vrijgeven. Toen het zover was, gingen we dus allemaal aan de slag met het coderen van de manifesto’s en op zoek naar de standpunten van elke partij die hun mening over onze stellingen zouden weergeven.
Julia: We beginnen bij het verkiezingsprogramma, kijken dan naar de websites en eventueel zelfs nog naar moties. Het liefst halen we zoveel mogelijk uit het programma zelf, maar soms nemen partijen hier geen duidelijk standpunt in over bepaalde kwesties. In een motie staat vaak een letterlijke stelling en dan kun je natuurlijk heel makkelijk zien of een partij het ermee eens of oneens is. Het is vooral heel bruikbaar als de motie recent is; dan is de positie van de partij goed te onderbouwen.
Nine: Het enige nadeel is dat je, wanneer je naar moties kijkt, ook te maken hebt met de coalitie; partijen stemmen misschien anders dan dat ze zouden doen als hun keuze van niemand anders afhing. Daarom blijft het partijprogramma wel echt leidend. Daarnaast is dat natuurlijk ook gewoon hun plan voor de aankomende periode, dus dat is belangrijk om mee te nemen.
Hoe zorg je ervoor dat je tijdens het coderen politiek neutraal blijft? Ik kan me voorstellen dat (onbewust) je eigen idealen kunnen meespelen wanneer je een partijprogramma leest.
Nine: Opzich hebben we wel veel methodes die dit voorkomen; we hebben dus een 5-puntsschaal waardoor antwoorden ook preciezer onder te verdelen zijn. Daarnaast moeten we elk standpunt onderbouwen met stukken tekst. Op de website is ook de argumentatie voor elke stelling te vinden.
Julia: Het zijn soms zelfs twee of drie bronnen die een standpunt onderbouwen, dus het is erg moeilijk om je eigen ideeën hier een rol in te laten spelen. De partijen die een uitgesprokenere mening hebben zijn vaak makkelijker te coderen, omdat je sneller een tekstfragment kan vinden waarin hun mening over een bepaald standpunt naar voren komt. Met de middenpartijen, die ik veel gecodeerd heb, vind je ze soms op een bepaalde positie passen. Wanneer je dan alle partijen naast elkaar ziet, staan sommige toch gek gepositioneerd. Daar wordt dan ook weer opnieuw naar gekeken, dus er zitten gewoon veel checks & balances in.
Nine: Wij zijn ook niet de enige die naar de programma’s kijken; de rest van het Kieskompas-team checkt alles ook nog en de partijen reageren er zelf ook op. Elke positie die uiteindelijk in het Kieskompas staat heeft van zowel ons team als van de politieke partij groen licht gekregen.
Mogen politieke partijen dan ook aanpassingen maken in jullie kompas?
Nine: Nee, ze mogen het niet aanpassen, maar wel aangeven dat ze bijvoorbeeld van ‘eens’ naar ‘helemaal mee eens’ willen gaan. Wij vragen ze dan wel om een aanvullende bron te brengen die dit standpunt bewijst. Wij hebben natuurlijk bij geen enkele positie een belang, dus we proberen gewoon dicht bij de bronnen te blijven en te zorgen dat de standpunten van de partijen zo goed mogelijk weergeven worden.
Julia: Dat is ook het verschil met bijvoorbeeld de Stemwijzer; wij proberen uit te kijken voor wanneer een partij zich op strategische manier neerzet zodat meer kiezers op hun uitkomen. Het Kieskompas wordt op wetenschappelijke manier samengesteld, waardoor dit voorkomen wordt.
Wat vonden jullie het lastigste in dit proces?
Julia: Ik moest dus veel middenpartijen coderen. Ze beloven vaak allemaal wel heel veel, maar het is belangrijk om naar het grotere plaatje te blijven kijken en niet voor deze beloftes te vallen. Als je echt alleen maar naar het verkiezingsprogramma kijkt, verkopen deze partijen vaak een heel mooi, rooskleurig verhaal.
Nine: Je moet inderdaad niet meteen de eerste zin geloven en ook niet stoppen met zoeken als het tegenvalt. Overal is uiteindelijk een bron voor te vinden; elke partij vindt ergens wel iets van.
Hebben jullie nog een advies voor (jonge) stemmers?
Nine: Vul niet alleen het Kieskompas in, maar kijk ook naar waarom je bij een bepaalde partij uitgekomen bent. Wat zijn hun argumenten? Waarom zijn ze voor of tegen? Verdiep je dus gewoon in het grotere plaatje. Je kunt via het Kieskompas ook gewoon naar de belangrijke thema’s van de partijen via de bronnenpagina.
Julia: Je kan ook bepaalde thema’s aan of uit zetten. Hierdoor verschuif je ook weer op het politieke landschap en kan je zien wat past bij wat jij belangrijk vindt. Sta ook open voor partijen die je misschien op het eerste gezicht niet meteen verwacht had.
Nine: Wij geven niet een advies, we zetten je simpelweg neer tussen alle partijen. Hierdoor kun je gewoon duidelijk zien wat er nog meer dicht bij jou staat. Als je het leuk vindt om mee te werken aan wetenschappelijk onderzoek kun je ook je email achterlaten op de website!